Prawosławny czyli kto?

Wśród najważniejszych różnic dzielących w kwestii wiary katolików i prawosławnych, wymienia się najczęściej następujące:

• pochodzenia Ducha Świętego od Ojca i Syna (filiouque) – prawosławni wolą sformułowanie „od Ojca”, ewentualnie „od Ojca przez Syna”.
• istnienie czyśćca – choć żywa jest wśród nich tradycja modlitwy za zmarłych, a ma ona sens tylko wtedy, gdy modlitwa może wpłynąć na los zmarłych
• Niepokalanego Poczęcia i Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, choć akurat obie te prawdy nie są prawosławnym obce
• prymatu papieża jako namiestnika Chrystusa na ziemi, a także jego nieomylności

W prawosławiu obchodzi się 12 głównych świąt. Najważniejszym świętem, podobnie jak u katolików, jest Wielkanoc. Wskutek różnic w kalendarzu obchodzona czasem w innym terminie niż w świecie chrześcijan Zachodu. Trzy kolejne, związane z Wielką Nocą, to Wjazd do Jerozolimy, Wniebowstąpienie i Zesłanie Ducha Świętego. Pozostałe z owych 12 świąt to:

• Narodziny Bogurodzicy
• Podwyższenie Krzyża Świętego
• Wprowadzenie Bogurodzicy do Świątyni - znane na Zachodzie jako Ofiarowanie Maryi,
• Boże Narodzenie –
• Teofania (Epifania), Objawienie Pańskie, Chrzest Pański - znane na Zachodzie jako święto Trzech Króli i Niedziela Chrztu Pańskiego
• Spotkanie Pańskie - znane na Zachodzie jako Ofiarowanie Jezusa
• Zwiastowanie Maryi
• Przemienienie Pańskie
• Zaśnięcie Bogurodzicy

Przedstawienia ilustrujące owych 12 świat stanowią podstawową cześć rzędu ikon w ikonostasach cerkwi prawosławnych.

Liturgia jest niezwykle rozbudowana i ma duże znaczenie. Nabożeństwa posiadają bogatą oprawę w pieśni, pienia religijne i obrzędowość. Świątynia wschodnia, zwana cerkwią od greckiego kiriakon – „dom pański”, zbudowana jest na planie równoramiennego krzyża greckiego lub ma kształt okrągłego budynku. Wnętrze i wystrój są odmienne od tego jaki znamy z zachodnich kościołów. Cerkiew dzieli się na trzy części: przedsionek, część środkową, będącą miejscem dla wiernych, i ołtarz. Prezbiterium jest oddzielone od wiernych ścianą z ikonami zwaną ikonostasem. Znajduje się w nim troje drzwi. Środkowe zwane carskimi wrotami i dwoje mniejszych bocznych. Za ikonostasem znajduje się Tron Boży, a pod nim relikwie, stół ofiarny oraz ikona. Wejść do świętej części cerkwi może tylko kapłan i jego pomocnicy. Tam też dokonuje się sakrament przemienienia. Na ten czas wrota są uchylone i wierni tylko wtedy mogą zobaczyć prezbiterium.

Bardzo ważną role spełniają święte obrazy czyli ikony. Sposób ich pisania jest ściśle określony, a wizerunek pełen symboli. W cerkwi najważniejsza ikona znajduje się za ikonostasem, na specjalnie przygotowanym miejscu. Zależnie od okresu liturgicznego zmienia się ikonę. Po wejściu do cerkwi wierni nie klękają tylko oddają pokłon ikonie.

Katolików intryguje zazwyczaj, iż Kościół prawosławny nie nakłada obowiązku celibatu na niższe duchowieństwo, czyli kapłanów i diakonów. Trzyma się jednak w tym względzie ważnej zasady: można święcić żonatego, nie można żenić się wyświęconemu. Biskup w Kościele prawosławnym nie może jednak być zonaty. Z tego powodu biskupami często zostają mnisi.

Dziś prawosławie przeżywa prawdziwe odrodzenie. Zwłaszcza na terenach byłego bloku wschodniego, gdzie przez długi czas było prześladowane. Aktywnie uczestniczy w ruchu ekumenicznym. Czyni wysiłki w celu zbliżenia zarówno z Kościołem katolickim, jak i innymi Wspólnotami wyrosłymi z tradycji Zachodu. Czasem cieniem na tym dialogu kładą się problemy jurysdykcyjne w łonie samego prawosławia (zwłaszcza między Moskwą a Konstantynopolem) ale można żywić nadzieję, że i one w jakimś rozsądnym czasie zostaną rozwiązane.